Probiyotikler, insan vücudunda özellikle sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri olabileceği düşünülen faydalı mikroorganizmalardır. Genellikle bakteriler ve mayalar bu kategoriye girer. Probiyotikler, bağırsaklarımızda bulunan ve sağlık açısından önemli roller üstlenen yararlı bakterilerle benzerlik gösterebilir. Özellikle sindirim sistemi sağlığı için önemli olan bu mikroorganizmalar, bağırsak florasının dengesini korumada ve zararlı patojenlerin çoğalmasını engellemede etkili olabilir.
Bağırsaklarımızda, vücudumuzdaki hücrelerin sayısından daha fazla mikroorganizma yaşar. Bu mikroorganizmaların bir kısmı sağlığımız için faydalı olabilirken, bir kısmı da hastalıklara yol açabilecek zararlı mikroplardır. Probiyotikler, bağırsak florasının sağlıklı bir dengeye kavuşmasını sağlayabilir ve bu denge bozulduğunda vücutta çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Özellikle bağırsak florasının zarar görmesi durumunda probiyotik takviyeleri devreye girebilir ve sindirim sistemini destekleyebilir.
Probiyotikler, sindirim sistemi üzerindeki olumlu etkileri ile bilinir ancak sadece bu alanla sınırlı kalmaz. Probiyotiklerin bağışıklık sistemi, cilt sağlığı, ruh hali ve genel vücut sağlığı gibi çeşitli alanlarda da olumlu etkiler sağlayabileceği düşünülmektedir. İnsan sağlığı üzerindeki bu potansiyel etkiler nedeniyle probiyotikler son yıllarda oldukça popüler hale gelmiştir. [1]
Probiyotik Çeşitleri Nelerdir?
Probiyotikler farklı mikroorganizma türlerinden oluşur ve her biri vücut üzerinde farklı etkiler gösterebilir. En yaygın kullanılan probiyotik türlerinden bazıları şunlardır:
- Lactobacillus: Laktoz intoleransı olan bireylerde laktozu sindirmeye yardımcı olabilir. Yoğurt ve fermente süt ürünlerinde yaygın olarak bulunan bu bakteri türü, bağırsaklarda laktik asit üretimini artırarak sindirimi destekleyebilir.
- Bifidobacterium: Sindirim sistemi sağlığını düzenlemeye yardımcı olabilir. Aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendirerek zararlı bakterilerin yayılmasını önleyebileceği belirtilmektedir.
- Saccharomyces boulardii: Antibiyotik kullanımı ya da enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkan ishal gibi sindirim problemlerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.
Bu probiyotik çeşitlerinin her birinin vücut üzerinde farklı etkiler gösterebileceği unutulmamalıdır. Hangi probiyotiğin hangi sağlık durumuna uygun olduğunu anlamak için bir uzmana danışılmalıdır. [2]
Probiyotik Ne İşe Yarayabilir?
Sindirim sistemi, vücudun en karmaşık ve geniş mikroorganizma topluluklarından birine ev sahipliği yapar. Bu dengeli mikrobiyal ortam, sindirim işlevlerinin yanı sıra bağışıklık sisteminin de düzgün çalışmasını destekleyebilir. Ancak, çeşitli nedenlerle bu denge bozulduğunda, sindirim sorunları ve diğer sağlık problemleri ortaya çıkabilir. İşte bu noktada probiyotikler devreye girebilir.
Probiyotiklerin sindirim sağlığı üzerindeki etkileri oldukça kapsamlı olabilir. Probiyotikler, bağırsaklardaki yararlı bakterilerin sayısını artırarak sindirim sisteminin daha verimli çalışmasını sağlayabilir ve özellikle gaz, şişkinlik ve kabızlık gibi rahatsızlıkların hafifletilmesinde etkili olabilirler. Probiyotikler, bağırsak hareketlerini düzenleyerek sindirim sistemindeki iltihaplanmaları da azaltabilir. Bu, sindirim sorunlarının yönetilmesinde ve sindirim sisteminin genel sağlığının korunmasında önemli bir faktör olabilir.
Bunun yanı sıra, probiyotiklerin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri de olabilir. Bağırsaklar, bağışıklık sisteminin önemli bir parçasını oluşturur ve bağırsak florasının dengesi, bağışıklık yanıtlarını etkileyebilir. Probiyotikler, bağışıklık hücrelerinin işlevlerini destekleyebilir ve zararlı patojenlere karşı vücudu koruyabilir. Böylece, enfeksiyonlara karşı direnci artırabilir ve bağışıklık sistemiyle ilişkili bazı rahatsızlıkların riskini azaltabilirler.
Ancak, probiyotiklerin etkileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Her bireyin bağırsak florası ve sağlık durumu farklı olduğundan, probiyotiklerin etkili olabilmesi için düzenli ve yeterli miktarda tüketilmesi gerekebilir. Bu nedenle, kişinin kendisine uygun probiyotiklerin seçilmesi ve kullanımı konusunda bir uzmana danışmak, en iyi sonuçları elde etmeye yardımcı olabilir. [1]
Probiyotik Ne Zaman Kullanılabilir?
Probiyotiklerin kullanımı, genellikle bağırsak sağlığı ile ilgili sorunlarda öne çıkabilir. Özellikle ishal, huzursuz bağırsak sendromu (IBS), laktoz intoleransı ve antibiyotik kullanımı sonrası bağırsak florasının dengesinin bozulması gibi durumlarda probiyotik takviyelerinden yararlanılabileceği ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra, mide ve bağırsak rahatsızlıkları yaşayan kişiler de probiyotik takviyelerinden fayda görebilir.
Antibiyotik kullanımı sırasında bağırsak florasında bir bozulma meydana gelebileceği için, bu dönemde probiyotiklerin kullanımı tavsiye edilebilir. Ancak her bireyin bağırsak yapısı farklı olduğundan, probiyotik takviyelerinin etkileri kişiye özel olabilir. Bu nedenle, probiyotiklerin hangi sıklıkla ve ne zaman kullanılacağına dair bir uzmana danışılması önem taşır. [1,2]
Probiyotik İçeren Besinler Neler Olabilir?
Probiyotikler sadece takviyeler yoluyla değil, aynı zamanda çeşitli doğal besinler aracılığıyla da vücuda alınabilir. Bu besinler, özellikle fermente edilmiş gıdalar arasında yer alır. Probiyotik açısından zengin besinler arasında şunlar da yer alır:
- Yoğurt: En yaygın probiyotik kaynağı olan yoğurt, sindirim sistemi için oldukça faydalı olabilir. Özellikle canlı ve aktif kültürler içeren yoğurtlar tercih edilmelidir.
- Kefir: Süt veya su kefiri, probiyotik açısından zengin bir içecektir ve sindirimi destekleyebilir.
- Lahana turşusu: Fermente bir gıda olan lahana turşusu, probiyotiklerin doğal kaynakları arasında sayılabilir.
Doğal yollarla probiyotik almak, hem sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak hem de sindirim sistemini desteklemek açısından faydalı olabilir. Ancak her fermente gıda probiyotik içermeyebilir. Probiyotik alımını artırmak için, doğru besinleri seçmek önemlidir. [1,2]
Probiyotik ile Prebiyotik İlişkisi Neler Olabilir?
Probiyotikler ve prebiyotikler genellikle birlikte anılsa da, bu iki kavram arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Prebiyotikler, probiyotiklerin bağırsakta çoğalmasına ve etkinliğinin artırmasına yardımcı olabilecek lifli gıdalardır. Yani prebiyotikler, probiyotiklerin beslenme kaynağı olarak görev yapabilirler. Bu iki madde birbirini destekler, çünkü prebiyotikler olmadan probiyotiklerin bağırsaklardaki etkinliği azalma eğiliminde olabilir.
Örneğin, soğan, sarımsak, muz ve yulaf gibi gıdalar prebiyotik içeren besinler arasında sayılabilir. Prebiyotiklerin, probiyotiklerin sağlığa olan katkılarını daha etkin hale getirebileceği belirtilmektedir. Bu nedenle, dengeli bir bağırsak sağlığı için hem probiyotik hem de prebiyotik içeren gıdaların tüketilmesi önemlidir. [3,4]
Kaynakça
- https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/14598-probiotics
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/Probiotics-HealthProfessional/#h16
- https://health.umms.org/2022/03/04/prebiotics-probiotics/
- https://health.clevelandclinic.org/prebiotics-vs-probiotics-whats-the-difference