Burun Akıntısı: Nedir, Neden Olur & Nasıl Geçer?

Burun akıntısı, düzenli ilaç kullanımı veya bu duruma neden olan sorunun zamanla etkisini kaybetmesi sonucunda geçebilir. Fakat akıntının tüm önlemlere rağmen azalmaması ya da dönem dönem yeniden ortaya çıkması gibi durumlara da rastlanabilir. Zor geçen ve tekrarlayan burun akıntısına yol açan birden fazla sebep olabilir.[1] Alerjik, enfeksiyonel veya başka bir nedene bağlı olsun, burun akıntısı ve rinit, toplumda son derece yaygın bir semptom olarak belirtilmektedir.[2]

Bu içerikte burun akıntısı ve rinit nedir, neden olur ve nasıl geçer sorularının bazı yanıtlarını bulabilirsiniz.

Burun Akıntısı Nedir?

Burun akıntısı (rhinorrhea), burundan sıvı gelmesi olarak belirtilmektedir ve birçok hastalığın belirtisi olabilir.[3] Burun akıntısının iltihaplanmaya dönüştüğü durumda "rinit" tanısı konulabilir. Bu enfeksiyonlar bulaşıcı olduğu takdirde rinit, “soğuk algınlığı” olarak da tanımlanabilir.[4]

Birbiriyle örtüşen semptomlar ve alerjik, enfeksiyonel ve alerjik olmayan rinit gibi mevcut sınıflandırmaların sınırlamaları nedeniyle burun akıntısının nedenini teşhis etmek zor olabilir. Bu sınıflandırmalar, durumun karmaşıklığını tam olarak yansıtamayabilir ve etkili tedavi için net teşhis kılavuzlarını gerekli kılabilir.[5]

Burun Akıntısı Sebepleri Neler Olabilir?

1. Alerjik Rinit Türleri

Alerjik rinit, burun akıntısı nedenleri arasında sayılabilir. Bağışıklık sisteminin polen veya toz gibi zararsız bir maddeye karşı otoimmün aktivitesi geliştirmesi durumunda açığa çıkabilir. Sürekli burun akıntısı olan kişilerde bazı alerji türleri görülebilir. Bu bireylerde sık hapşırma, kronik öksürük, gözlerde ya da boğazda kaşıntı gibi belirtiler de oluşabilir.[6]

Alerjik burun akıntısında bağışıklık sistemi tarafından histamin adı verilen bir madde salgılanır. Histamin, vücuda dışarıdan gelen zararlı unsurlarla savaşır. Alerjeni dışarıya atmaya çalışırken burun, göz ve boğaz bölümlerindeki mukoza zarlarının iltihaplanmasına ve kaşınmasına sebebiyet verebilir. Bu esnada burun akıntısı da meydana gelebilir. Alerjik riniti olan kişilerde berrak bir sıvı burun akıntısı gözlemlenebilir.[7]

2. Virüs Kaynaklı Enfeksiyonlar

Soğuk algınlığı ve COVID-19 virüsleri, burun akıntısına yol açabilir. Burun akıntısı sebepleri arasındaki bu viral enfeksiyonlardan dolayı sinüsler tahriş olabilir ve bu sebeple burundan bol miktarda ve açık renkte mukus salgılanabilir. Salgılanan mukus, virüsle beraber burundan dışarı atılabilir ve söz konusu enfeksiyonlardan dolayı hastalıklar gelişebilir. Bu hastalıklardan kaynaklanan burun akıntısının daha yoğun ve renkli olduğu söylenebilir.[8-9]

3. Sinüzit Kaynaklı Burun Akıntısı

Kronik sinüzit ya da rinosinüzit, sinüs adı verilen boşlukların iltihaplanmasına sebebiyet verebilir. Bazı belirtilerin 12 haftadan daha uzun süreyle devam etmesi durumunda rinosinüzitin varlığından söz edilebilir. Bu belirtiler arasında hem burun akıntısı hem de burun tıkanıklığı sayılabilir.[10]

Kronik sinüziti olan kişilerde mukus salgısının burundan akması zorlaşabilir. Buna bağlı olarak, nefes alıp vermede güçlük yaşanabilir. Sinüzitin diğer belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Göz çevresinde şişkinlik ve hassasiyet
• Burundan gelen yoğun ve renksiz sıvı
• Boğazın arka kısmında biriken sıvı (postnazal akıntı)
• Koku ve tat alma duyusunun azalması vb.[11]

Sinüslerdeki nazal polip adı verilen büyümeler, kronik sinüzitin varlığına işaret eden semptomlar arasında gösterilebilir. Bahsi geçen belirtiler, akut sinüzitte de açığa çıkabilir. Burun akıntısı nedenlerinden biri olan akut sinüzit, viral enfeksiyonlardan ya da alerjik reaksiyonlardan kaynaklanabilir ve genellikle sinüs ağrısı ve tıkanması gibi belirtilere yol açabilir. Bir süre sonra çeşitli tedavilerin desteğiyle ya da kendiliğinden geçebilir.[11]

4. Alerjik Olmayan Rinit

Geçmeyen burun akıntısının temelinde alerjik olmayan rinit sorunu yer alabilir. Alerjik olmayan rinit, burnun iç yüzeyinin iltihaplanması veya tahriş olması hâlinde ortaya çıkabilir. Bu hastalığa yol açabilen bazı sebepler şunlar olabilir:

• Hormonal değişiklikler
• Güçlü kokular
• Baharatlı yiyecekler
• Hava değişiklikleri
• Antidepresanlar, beta blokerler, doğum kontrol hapları ve steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar vb.[12]

Alerjik olmayan rinitte hapşırma ve öksürük gibi belirtiler de oluşabilir. Burun akıntısı nedenleri arasındaki bu durum, alerji kaynaklı mukus salgısından bazı yönleriyle ayrılabilir. Alerjik olmayan rinitte genellikle gözlerde ve boğazda kaşıntı gözlemlenmeyebilir.[13]

Evde Hangi Yöntemlerle Burun Akıntısı Geçebilir?

Tekrarlayan ya da geçmeyen burun akıntısını durdurmak için uzmanlar tarafından önerilen noktalara dikkat edilebilir. Öncelikle yüksek ateş, yüz ağrısı, tek taraflı akıntı, sarıya ya da yeşile dönen sıvı ve kanlı mukus gibi durumlarda vakit kaybetmeden sağlık kuruluşlarına danışmak gerekebilir.[8] Sayılan belirtiler gözlemlenmediği takdirde burun akıntısını geçirmek için aşağıda bazı uygulanabilecek yöntemleri bulabilirsiniz:

• Sıcak İçecek Tüketimi

Sıcak içecekler, burun akıntısını geçirmeye yardımcı olabilir. 2009 yılında yapılan bir çalışma da, sıcak içeceklerin soğuk algınlığı belirtilerini azaltabildiğini göstermiştir. Söz konusu araştırma da bu etkinin hem psikolojik hem de fiziksel olabileceğinden bahsedilmektedir. Zira sıcak içecekler, ağız ve burun boşluklarıyla bağlantılı bir siniri uyarabilir ve böylelikle soğuk algınlığı belirtilerinin hafiflenmesini sağlanabilir. Örneğin sıcak bir çorba ya da çay, burun kanallarının açılmasına ve fazla mukusun vücuttan atılmasına katkı sağlayabilir.[14]

• Sıcak Banyo ve Buhar Uygulaması

Buhar inhalasyonu (solunması), bireylerin nefes alıp verme sürecini rahatlatabilir. Özellikle çeşitli bitkiler ve uçucu yağlar ile gerçekleştirildiğinde burundaki tıkanıklıkları ve geçmeyen akıntıları azaltabilir. Bunun için sıcak su dolu bir kaba doğru eğilerek çıkan buharı belirli bir süre solumak yeterli olabilir. Benzer şekilde sıcak banyo yapmak da burun akıntısını geçirmeye destek verebilir. Sıcak banyo ve buhar uygulaması, kuru hava nedeniyle burunda meydana gelen tıkanmaları giderebilir. Ayrıca vücuttaki kasları gevşeterek soğuk algınlığı gibi hastalıkların etkilerini azaltabilir.[15]

• Salin Burun Spreyleri

Özellikle sinüzit hastalığında rahatlatıcı etkisi olabilen salin (tuzlu) burun spreyi, eczanelerden temin edinilebilir.[16] Günde 3 veya 4 kez sprey uygulanması önerilmektedir. Temin edilemediği takdirde, 1 su bardağı (240 mL) ılık su, 1/2 çay kaşığı (3 gram) tuz ve bir tutam karbonat ile bu spreyin evde yapılabildiği belirtilmektedir.[17]

• Diğer Yöntemler

Burun tıkanıklığının şiddeti genellikle sırtüstü duruşta (yatarken) daha da kötüleşebilir. Bunu hafifletmek için, uyku sırasında dik bir duruşun korunması veya başın yükseltilmesi önerilmektedir.[17]

Piyasada bulunan birçok öksürük, alerji ve soğuk algınlığı ilacı aktif bileşen kombinasyonları içerebilir. Herhangi bir bileşenin önerilen dozajının aşılmadığından emin olmak için prospektüsler titizlikle incelenebilir.[17]

Alerji vakalarında sağlık uzmanları özel formülize edilmiş burun spreyleri reçete edebilir, bu nedenle bu gibi durumlarda uzmanlara danışmak önemlidir.[17]

Kaynakça

1. Ferdman RM, Linzer JF. The runny nose in the emergency department: rhinitis and sinusitis. Clin PedEmerg Med 2007;8(2):123-30.
2. A Runny Nose: Rhinitis or Rhinorrhoea? G Simsek, E Kozan, and O Guneysel, Hong Kong Journal of Emergency Medicine 2016 23:2, 57-60
3. Passy, V., Newcron, S., & Snyder, S. (1975). Rhinorrhea with airway obstruction. The Laryngoscope, 85. https://doi.org/10.1288/00005537-197505000-00015.
4. Liva, G., Karatzanis, A., & Prokopakis, E. (2021). Review of Rhinitis: Classification, Types, Pathophysiology. Journal of Clinical Medicine, 10. https://doi.org/10.3390/jcm10143183.
5. KNIGHT, A. (1995). The differential diagnosis of rhinorrhea. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 95(5), 1080–1083.https://doi.org/10.1016/S0091-6749(95)70211-3
6. https://www.merckmanuals.com/professional/ear,-nose,-and-throat-disorders/approach-to-the-patient-with-nasal-and-pharyngeal-symptoms/nasal-congestion-and-rhinorrhea
7. Patel, S. (2013). Allergic rhinitis : allergies. SA Pharmacist's Assistant, 13, 6-8. 
8. Merck Manual: Consumer Version. Common Cold https://www.merckmanuals.com/en-pr/home/infections/respiratory-viruses/common-cold
9. Centers for Disease Control and Prevention (U.S.). Symptoms of COVID-19 https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/symptoms-testing/symptoms.html
10. Ferri FF. Sinusitis. In: Ferri's Clinical Advisor 2023. Elsevier; 2023. https://www.clinicalkey.com.
11. Sinusitis (sinus infection or sinus inflammation). Asthma and Allergy Foundation of America. https://aafa.org/allergies/allergy-symptoms/sinusitis-sinus-infection/.
12. National Health Service (U.K.). Non-Allergic Rhinitis (https://www.nhs.uk/conditions/non-allergic-rhinitis/ ).
13. Nonallergic rhinitis (vasomotor rhinitis) definition. American Academy of Allergy, Asthma & Immunology. https://www.aaaai.org/Tools-for-the-Public/Allergy,-Asthma-Immunology-Glossary/Nonallergic-Rhinitis-Vasomotor-Defined
14. Sanu, A., & Eccles, R. (2009, January). The effects of a hot drink on nasal airflow and symptoms of common cold and flu. Rhinology, 46(4), 271–275
    https://www.researchgate.net/publication/23790050_The_effects_of_a_hot_drink_on_nasal_airflow_and_symptoms_of_common_cold_and_flu
15. Nanda, M. S. (2015, February). Efficacy of steam inhalation with inhalant capsules in patients with common cold in a rural set up. Journal of Dental and Medical Sciences, 14(1), 37–41 https://www.researchgate.net/publication/272823081_Efficacy_of_Steam_Inhalation_with_Inhalant_Capsules_in_Patients_with_Common_Cold_in_a_Rural_Set_Up
16. Egan, M., & Hickner, J. (2009, January). Saline irrigation spells relief for sinusitis sufferers. The Journal of Family Practice, 58(1), 29–32
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3183918/
17. https://medlineplus.gov/ency/article/003049.htm