antibiyotik-kullanirken-saglikli-beslenme

Antibiyotik Nedir?

Antibiyotikler, mikroorganizmaların büyümesini durduran ya da tamamen işlevsiz duruma gelmesini sağlayan biyoaktif maddelerdir. İnsan ve hayvan hastalıklarının tedavisinde önemli ölçüde rol oynayabilirler. Bu kapsamda; antibakteriyel, ağrı kesici, ateş düşürücü, antiepileptik, sitostatik, beta bloker, kandaki yağı düzenleyici ilaçlar yer alabilir. (1) Sayılan ilaç türlerinin her biri, vücuttaki mikroorganizmalara ev sahipliği yapan mikrobiyotada bazı değişiklikler yaratabilir. Bu nedenle antibiyotik alırken günlük miktardan yeme içme düzenine kadar farklı konuları gözetmeniz yararlı olabilir. (2)

Antibiyotik Kullanırken Nasıl Beslenilebilir?

Vücutta hem faydalı hem de zararlı bakteriler bulunabilir. Zararlı mikroorganizmalar, organları enfekte ederek diş sağlığından boğaz ağrısına, menenjitten cilt rahatsızlıklarına kadar pek çok soruna yol açabilir. Bakteriyel hastalıkların tedavisinde kullanılabilen antibiyotikler, enfeksiyonla savaşırken sindirim sisteminizi de etkileyebilir. Buna bağlı olarak mide bulantısı, ishal, şişkinlik, hazımsızlık ve iştah kaybı belirtileri açığa çıkabilir. (3) Ayrıca antibiyotikler, patojen bakterilerle beraber yararlı olanları da yok edebilir. Besin yoluyla faydalı bakterilerin alınması, bağırsak florasını dengeleyerek sağlığınızı koruyabilir. (2)

Probiyotik ve prebiyotik kaynağı gıdaların düzenli olarak tüketilmesi, antibiyotik kullanırken dikkat edilmesi gerekenler arasında sayılabilir. Probiyotik bileşenler; antibiyotik kaynaklı ishal, Clostridium difficile, nekrotizan enterokolit, Helicobacter pylori enfeksiyonu ve fonksiyonel bağırsak hastalıklarına karşı rol oynayabilir. (4) Prebiyotikler ise bağırsak florasındaki yararlı mikroorganizmaları artırarak bakteriyel rahatsızlıkların ve kronik hastalıkların tedavisini destekleyebilir. (2)

Uzmanlar, antibiyotik kullanırken beslenme konusunda gıdaların bağırsak mikrobiyotası üzerindeki etkilerinin üzerinde durur. Zira mikrobiyota, bağırsaktaki vitaminlerin sentezinde ve bazı besin bileşenlerinin degradasyonunda önemli rol oynayabilir. Bu sistemi desteklemek için antibiyotik alınan dönemlerde karbonhidrat, protein, yağ, fitokimyasal ve vitamin içeren gıdalara yer veren bir beslenme düzeni benimsenebilir. (5)

Antibiyotik Kullanırken Alınması Gereken Besinler Neler Olabilir?

Antibiyotik kullanırken beslenme rutinlerinizde bağırsak sağlığını destekleyen gıdaları tercih edebilirsiniz. Mikrobiyota dengesini koruyabilen bileşenler arasında probiyotikler ve prebiyotikler sayılabilir. (5) Aşağıda bu besin maddelerinin yer aldığı gıdalardan bazılarını görebilirsiniz.

Probiyotikler: Laktik asit bakterisi olan probiyotikler; fermente süt ürünleri, turşu, çiğ sucuk, ekmek, şarap, kımız ve kefirde yer alabilir. (6)
Prebiyotikler: Karbonhidrat ve fitokimyasal içeren bazı besinler, prebiyotik özellik göstererek bağırsak mikrobiyotasını destekleyebilir. Bu besinlere örnek olarak tam tahıllar, yaban mersini, böğürtlen, çay, kırmızı şarap, badem ve fıstık benzeri yağlı tohumlar ile elma ve muz gibi meyveler gösterilebilir. (5)

Öte yandan, antibiyotik kullanırken yenmemesi gerekenleri de göz önünde bulundurabilirsiniz. Örneğin greyfurt meyvesi, antibiyotiklerin etkisini azaltabilir. Ayrıca kalsiyum içeren besin takviyeleri de aynı soruna yol açabilir. (7)

Antibiyotikle Hangi Vitamin Alınabilir?

Antibiyotik kullanırken beslenme düzeninde vitamin kaynağı gıdalara yer verebilirsiniz. Bağırsaktaki bakteriler; K vitamini ve bazı B grubu vitaminlerini sentezleyebilir. Vitaminlerin bağırsaklardaki aktivitesine ilişkin çalışmalarda mikrobiyotayı baskılayıcı antibiyotik tedavisi alan kişilerin plazma protrombin düzeylerinde belirgin azalma gözlemlenmiştir. (5) Bir diğer ifadeyle, ilgili antibiyotikler kandaki pıhtılaşmayı sağlayan K vitamininde düşüşe yol açmıştır. (8) Bu antibiyotikleri kullananlar, K vitamini desteğini yeşil yapraklı sebzelerden ve takviyelerden alabilirler. (9)

Ayrıca antibiyotik kullanırken beslenme rutinlerinize uzman tavsiyesi alarak E ve C vitaminlerini de ekleyebilirsiniz. Örneğin C vitamini (Askorbik asit) ve E vitamini (α-tokoferol) içeren besinler ya da takviyeler, doktorlar tarafından antibiyotiklerle beraber reçete edilebilir. Antibiyotik kullanırken C vitamini kullanımı, enfeksiyon rahatsızlıklarında bu bileşenin sağladığı antioksidan etkiden yararlanmayı mümkün hâle getirebilir. (10)

Antibiyotik Nasıl Kullanılabilir?

Antibiyotiklerin etkili olabilmesi için doğru bir şekilde kullanılmaları gerekir. Antibiyotiklerin yanlış kullanımı, tedavi sürecinin başarısını etkileyebilir ve antibiyotik direnci gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, antibiyotiklerin nasıl kullanılacağı konusunda dikkatli ve bilinçli olmak önemlidir.

Antibiyotiklerin doğru kullanımı, ilaçların doktor tarafından reçetelenen şekilde alınmasını gerektirir. Reçetede belirtilen dozaj ve kullanım süresine uyulması, enfeksiyonun tamamen tedavi edilmesi açısından büyük önem taşır. İlaçların süresi tamamlanmadan bırakılması, bakterilerin tamamen öldürülmemesine neden olabilir, bu da enfeksiyonun tekrar etmesine veya bakteriyel direncin gelişmesine yol açabilir. Bu durum, tedavi edilmesi zor yeni enfeksiyonların ortaya çıkmasını sağlayabilir.

Antibiyotiklerin kullanımı sırasında, yan etkiler ve alerjik reaksiyonlar gibi olası durumlara dikkat edilmelidir. Eğer herhangi bir yan etki veya olağan dışı bir durum hissedilirse, hemen bir uzmana danışmak önemlidir. Kullandığınız tüm ilaç ve takviyeler hakkında doktorunuza bilgi vermek, tedavi sürecinin güvenliği için faydalı olabilir. [12]

Antibiyotiği Vücuttan Atmak için Neler Yapılabilir?

Vücuda alınan antibiyotiğin yaklaşık %90’ı, metabolize olmadan vücuttan atılabilir. (1) Bu süreci desteklemek için antibiyotik kullanırken su tüketimine dikkat edebilirsiniz. Antibiyotikler, genellikle suyla beraber alınır. Örneğin 1 bardak (ortalama 240 ml) su yardımıyla içilebilir. Antibiyotikler; meyve suları, süt ürünleri ya da alkol ile alındığında vücudun bazı maddeleri absorbe etmesi zorlaşabilir. Ayrıca antibiyotik alırken yeterince su içilmediğinde böbrek taşı oluşumu gibi riskler de ortaya çıkabilir. (7,11)

Antibiyotik Sonrası Probiyotik ve Prebiyotik Kullanımı Önemli midir?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); gastrointestinal mikroorganizmaların kompozisyonunu ve aktivitesini etkileyerek bireyin sağlığını destekleyen besin bileşenlerini prebiyotik olarak tanımlar.

Probiyotikler ise yeterli miktarda alındıklarında endojen mikrofloranın özelliklerini geliştirerek kişilerin sağlığını olumlu yönde etkileyebilen canlı mikroorganizmalardır. Örneğin, antibiyotik kullanırken probiyotik kullanımı, mikrobiyota sağlığını korumaya yardımcı olabilir. Ayrıca bu besin maddeleri, antibiyotik tedavisi bittikten sonra da bağırsak florasını destekleyebilir. (5)