Vücutta Ödem Oluşumu: Belirtileri, Nedenleri ve Bazı Tedavi Yöntemleri

Ödem (oedema), halk arasında "şişlik" olarak bilinen bir durum olarak belirtilmektedir. Bu durum, vücudun bir bölümünde sıvının doku damarlarında toplanması sonucunda ortaya çıkabilir. Bu şişlikler genellikle kolları ve bacakları etkileyebilir.[1-2] Bilimsel tanımıyla ödem interstisyel sıvı hacminin artışına bağlı olarak gelişen palpe edilebilen şişme olarak belirtilmektedir.[3]

Bu içerikte, ödemin belirtileri, çeşitleri, nedenleri ve bazı tedavi yöntemleri ele alınmaktadır.

Ödem Neden Oluşur?

Vücuttaki ödem oluşumuna şunlar sebebiyet verebilir:

Aşırı Tuz Tüketimi: Vücuttaki artan sodyum içeriği, vücut parçalarının şişmesine neden olabilir.
Medikal İlaçlar: Bazı ilaçlar, ödem oluşumuna neden olabilir. Bu ilaçlar arasında, kan damarlarını genişleten ilaçlar, birçok kemoterapi ilacı ve bazı diyabet ilaçları belirtilmektedir.
Malnütrisyon (Yetersiz Beslenme): B5 ve B6 Vitamin eksikliği, vücutta su birikimine neden olabilir.
Yanıklar: Yanıklar lokal olarak şişmeye neden olabilir.
Yüksek Sıcaklık: Yüksek sıcaklıklarda vücut, sıvıyı dokulardan etkili bir şekilde uzaklaştıramayabilir, bu da ödeme neden olabilir.
Menopoz ve Hamilelik: Menopoz dönemindeki hormon dalgalanmaları ve hamilelik sırasında rahmin baskısıyla kan damarlarına daha fazla suyun tutulması, ödeme yol açabilir.
Uzun Süre Ayakta Kalmak veya Uzun Süre Oturmak: Uzun süre aynı pozisyonda durmak veya oturmak, vücutta ödeme neden olabilir.
Obezite: Fazla kilolu olmak, ödemin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
Yaralanma: Burkulma veya incinme gibi yaralanmalar ödeme neden olabilir.
Kan Pıhtısı: Bir kan pıhtısı, vücutta sıvı birikimine yol açabilir.
Enfeksiyon: Enfeksiyonlar da ödeme neden olabilir.
Bazı Ciddi Hastalıklar: Ayak ve ayak bileklerinde ödem, damarların ayaklara yeterince kan taşıma konusunda zorluk çekmesi (venöz yetmezlik) nedeniyle oluşabilir. Bu durumda, kan bacaklarda toplanabilir ve damarlardan çevre dokuya sıvı sızabilir. Bunun dışında, böbreklerin vücuttan yeterince sodyum ve su çıkaramadığı böbrek hastalıkları, kan dolaşımındaki protein eksikliği, karaciğer hastalıkları ve akciğerler ile ilgili hastalıklar sayılabilir. [1, 4, 5]

Ödem Belirtileri Neler Olabilir?

Ödem, birçok farklı belirtiyle kendini gösterebilir. Bazıları şunlar olabilir:

Cilde basınç uygulandığında birkaç saniye boyunca iz kalması
Cildin gerilmiş ve parlak bir görünümde olması
Karın bölgesinde artmış büyüklük
Etkilenen bölgede şişlik veya kabarıklık
Ağrılı vücut kısımları
Ani kilo artışı veya kaybı
Yükselmiş nabız
Karın boşluğunda sıvı birikimi (asit)
Göğüs ağrısı
Nefes almakta zorlanma ya da öksürük [4, 6]
Bu belirtiler ödemin türlerine ve şiddetine göre değişebilir. Ödem belirtilerini gözlemlemek önemlidir çünkü erken teşhis ve tedavi, potansiyel sorunların önlenmesine yardımcı olabilir.[6]

Ödem Çeşitleri Nelerdir?

Lenfödem, bacaklarda şişliğe neden olan bir durum olarak belirtilmektedir. Bu durum, lenfatik sistemdeki bir tıkanıklık veya kalıtsal bir durumdan kaynaklanabilir. Lenfatik sistem, lenf düğümlerinden oluşan ve birbirine bağlı bir damar ağına (lenfatikler) benzer yapıya sahip olabilir. Vücut dokularını saran sıvı yakınlardaki lenf damarlarına drenaj yaparak kan dolaşımına geri taşınabilir. Ancak lenf damarları tıkanırsa, sıvı geri emilemeyebilir ve dokuda birikebilir. Lenfödem, ödemden farklı olarak, uzun süreli bir durum olabilir, ağrıya ve hareket kaybına neden olabilir.[6]

Lenfödem dışındaki ödem türleri arasında serebral ödem (beyni etkileyen bir sıvı birikimi), pulmoner ödem (akciğerleri etkileyen bir sıvı birikimi) ve maküler ödem (gözleri etkileyen bir sıvı birikimi) bulunmaktadır.[7]

Ödem Vücuttan Nasıl Atılabilir? Tedavi Yöntemleri Neler Olabilir?

Ödemle başa çıkmak için çeşitli tedavi yöntemleri belirtilmektedir. Bu yöntemler arasında evde uygulanabilecek basit adımların yanı sıra tıbbi tedaviler de yer almaktadır.

Evde Ödem Atmak İçin Bazı Yöntemler

Bol Su Tüketimi: Vücudun ihtiyaç duyduğu su miktarını almak, şişliklerin azalmasına yardımcı olabilir. Vücut için gerekli su takviye edilmediğinde, vücut sıvı tutmaya meyilli olabilir.[4-6]

Tuz Tüketimini Azaltma: Diyetteki tuz miktarını azaltmak, ödemi de azaltmaya yardımcı olabilir.

Basınç Çorapları: Bu çoraplar, cildi sıkıştırarak şişliği önleyebilir. Ayak bileği yüksekliğinde, diz yüksekliğinde ve uyluk yüksekliğinde çeşitli boyutlarda bulunabilir. Hangi boyutun tercih edileceği, şişlik alanına ve hacmine göre belirlenebilir.

Vücut Pozisyonu: Hafif derecede ödem yaşayanlar için, bacakların yavaşça yüksek bir açıyla kaldırılması şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.

Yumuşak ve Rahat Ayakkabılar Giyme: Kan dolaşımını iyileştirmek için yürüyüş gibi hafif egzersizler yapmak uzmanlar tarafından önerilirken, geniş ve düşük topuklu, yumuşak tabanlı rahat ayakkabılar giymek ödem atımında rol oynayabilir.

Ayak Bakımı: Ayakların enfeksiyon riskini azaltmak için, ayakların yıkanması, kurulanması ve nemlendirilmesi önemli olduğu belirtilmektedir.[4-6]

Tıbbi Tedavi Yöntemleri

Bazı ileri düzey ödem çeşitlerinde uzmanların uyguladığı tedavi yöntemleri şunlar olabilir:

Diüretikler (Sıvı Atıcı İlaçlar): Bu ilaçlar, idrar üretimini artırarak vücuttan su ve sodyumu atmaya yardımcı olabilir.

Antikoagülasyon Tedavisi: Antikoagülanlar, pıhtı oluşumunu veya posttrombotik sendrom gelişimini önlemek için kullanılabilir.

Oksijen Tedavisi: Kistik fibrozis, uyku apnesi gibi bazı hastalıklar yeterli oksijen alımını engelleyebilir. Bu durumda oksijen tedavisi, ekstra oksijen sağlayan bir tıbbi müdahaledir.[4]

Ödem Nasıl Önlenebilir?

Ödemle ilişkili şişlikleri önlemek veya azaltmak için atılabilecek bazı adımlar:

Rahatlamak: Gevşek kıyafetler ve çok sıkı olmayan ayakkabılar tercih etmek ödem oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir. Ayrıca otururken veya uzanırken, ayakları bir tabure veya yastıklarla yükseltilebilir; şişlik şiddetliyse, dolaşımı destekleyen özel çoraplar, kolluklar veya eldivenler giymek konusunda bir sağlık uzmanıyla görüşülebilir.

Egzersiz yapmak: Vücudun ödemli kısmını hareket ettirmek faydalı olabilir.

Diyette tuzu (sodyumu) sınırlamak: Cips, jambon ve konserve gıdalardan kaçınmak faydalı olabilir. Gıda etiketlerini sodyum içeriği açısından kontrol etmek, yemeklerde tuz veya soya sosu kullanmamak da ödem oluşumunu engellemede etkili olabilir.[6]