Sağlığın Gizli Düşmanı: Stres Nedir ve Zararları Nelerdir?

Günlük hayatta karşılaştığınız olaylar, kendinizi gergin ve kaygılı hissetmenize yol açabilir. Örneğin pandemi, doğal afetler, savaşlar, okuldaki ve iş yerindeki problemler nedeniyle bazen psikolojik açıdan zorlanabilirsiniz. Bu faktörlere bağlı olarak açığa çıkan stres; fiziksel, zihinsel ve ruhsal belirtilerle kendisini gösterebilir. (1)

Stres Nedir?

Stres, duygusal ve bedensel gerginlik hissidir. Sizi hayal kırıklığına uğratan, öfkelendiren ve kaygılı hissettiren herhangi bir olay ya da düşünceden kaynaklanabilir. Aslında vücudunuzun bir meydan okumaya veya talebe verdiği tepkiyi gösterir. Doğal bir reaksiyon olan stres, doğru yönetildiğinde risklerden kaçınmanızı sağlayabilir. Örneğin bir işi son teslim tarihine yetiştirmenize veya alışveriş sırasında bütçenizi düşünerek temkinli davranmanıza yardımcı olabilir. Uzun süre devam eden ve kontrolden çıkan stresli olma hâli ise sağlığınıza zarar vererek yaşam kalitenizi düşürebilir. (2)

Stresin Sağlık Üzerinde Yarattığı Etkiler Nelerdir?

Bireylerde görülen stres, akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılır. Kısa süreli akut belirtiler, yeni ve heyecan verici olaylarda ya da durumlarda açığa çıkabilir. Kronik stres ise maddi sorunlar, sosyal ilişkilerdeki anlaşmazlıklar, kariyer ve eğitim hayatındaki çıkmazlar gibi daha kapsamlı faktörlerden kaynaklanabilir. Kronik olarak devam eden negatif hisler ve düşünceler, strese bağlı hastalıkları meydana getirebilir. (2) Bu hastalıklardan bazıları şunlardır:

Yüksek tansiyon
Diyabet
Obezite
Zayıf bağışıklık sistemi
Depresyon veya anksiyete
Menstrüasyon sorunları
Akne ya da egzama (1,2)

Stresten oluşan hastalıklar arasında kalp rahatsızlıkları da sayılabilir. Araştırmalar, stresli bir mesleki hayatı bulunanların koroner kalp hastalığına yakalanma riskinin yüksek olduğunu gösterir. Yani çalışma koşulları yoğun ve ağır olanlar, zamanla kardiyovasküler sorunlar yaşayabilir. (3)

Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması

Bağışıklık ya da immun hücreleri, otonom sinir sistemi ve hormonlar aracılığıyla nöroendokrin sistemden sinyaller alır. Ayrıca sitokinlerle beyne bilgi gönderir. Stresin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri; bir tür steroid olan glukokortikoidler, adrenalin gibi katekolaminler ve hipofiz hormonları üzerinden açıklanabilir. Bahsi geçen hormonların ve maddelerin her biri, immun ile sinir sistemleri arasında bağ kurar. Buna bağlı olarak ruhsal gerginliğin arttığı dönemlerde enfeksiyon ve iltihaplanma gibi sorunlar açığa çıkabilir. (4)

Diyabet ve Obezite Riski

Stres, çeşitli hormonların uyarılmasına ve kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Bilimsel araştırmalar, stresin kronik hiperglisemiyi ve buna bağlı olarak tip 2 diyabeti artırabildiğini gösterir. (5) Diyabet, glisemik dengenin bozulmasından kaynaklanan bir hastalıktır. Ruhsal açıdan gergin hisseden tip 2 diyabet hastalarının glisemik kontrolü sağlayan beslenme önerilerine ve tedavi süreçlerine daha az önem verdiği gözlemlenir. Bu nedenle Amerikan Diyabet Birliği, bu hastaların rutin olarak psikososyal testlerden geçirilmesini tavsiye etmektedir. (6)

Stresin zararları arasında obezite riski de yer alabilir. Ruhsal sorunlar ve obezite, birbirini tetikleyen iki durumu ifade eder. (6) Zira duygusal açlığı yemeklerle gidermeye çalışmak, yaygın olarak görülen stres belirtilerinden biridir. Uzmanlar, psikolojik ve zihinsel açıdan kötü hissedilen zamanlarda atıştırmak yerine egzersiz yapmak ya da profesyonel destek almak gibi yollara başvurulmasını önerir. (7)

Ruhsal Sağlığın Bozulması

Stres ve sağlık arasında bir denge ilişkisi bulunur. Bu denge bozulduğunda depresyon ve anksiyete gibi ruhsal sorunlar açığa çıkabilir. (2) Depresyon, mutsuz ve değersiz hissetme gibi belirtilerin gözlemlendiği psikolojik bir rahatsızlıktır. 2 hafta ya da daha uzun süre boyunca devam etmesi ve günlük yaşamı etkilemesi hâlinde duygudurum bozukluğu olarak kabul edilir. (8) Anksiyete ya da kaygı durumunda ise huzursuzluk, yüksek tansiyon, uyku düzensizliği ve baş ağrısı gibi belirtiler gözlemlenebilir. Bu ruhsal stres hastalıkları önlemek için alışkanlıklarınızı gözden geçirebilir, psikolojinizi olumsuz etkileyen faktörlerden kaçınabilir ve gerektiğinde profesyonel destek alabilirsiniz. (1)

Kaynaklar