Skorbüt Hastalığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Yetersiz ve hatalı beslenme, bazı rahatsızlıklara yol açabilir. Bu rahatsızlıklar arasındaki skorbüt, geçmişi oldukça eskiye uzanan bir hastalık türüdür. Kayıtlara göre 16. yüzyıldan bu yana dünya genelinde pek çok kişiyi etkilemiştir. Temel olarak C vitamini eksikliğinden kaynaklanan bu rahatsızlığın varlığına işaret eden bazı belirtiler bulunur. (1,2)

İskorbüt Hastalığı Nedir?

İskorbüt ya da skorbüt hastalığı, C vitamini yetersizliği nedeniyle meydana gelen bir rahatsızlık türüdür. Askorbik asit adıyla da bilinen C vitamini, insan vücudunda kendiliğinden sentezlenmez. Bu nedenle besinler ya da takviyeler yoluyla dışarıdan alınabilir. Askorbik asidin vücutta en az 3 ay boyunca eksik olması durumunda skorbüt hastalığı belirtileri açığa çıkabilir. (1)

Bu noktada C vitaminin sağlık açısından neden önemli olduğuna değinmek faydalı olabilir. C vitamini; cildin, kemiklerin ve bağ dokunun gelişiminden sorumludur. Kolajen üretiminde, yaraların iyileşmesinde, bağışıklık sisteminin desteklenmesinde ve daha pek çok süreçte rol oynayabilir. Ayrıca kan damarlarının düzgün çalışmasına da yardımcı olabilir. Bir tür antioksidan olan C vitamini, hücreleri serbest radikallerin verdiği hasara karşı koruyabilir. Serbest radikaller, kimyasal reaksiyonlara katılan normal hücre aktivitesinin yan ürünleridir. Söz konusu reaksiyonlar, bazı kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu nedenle uzmanlar, vücutta C vitaminin yeterli düzeyde bulunmasının önemli olduğuna dikkat çeker. (1,3)

Skorbüt Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

İskorbüt hastalığının geçmişi, antik Mısır dönemine kadar uzanır. M.Ö 1.500’lü yıllarda bu rahatsızlığın yaygın olarak görülen belirtilerinden bahseden kayıtlar tutulmuştur. Ayrıca Vasco da Gama’nın keşiflerinde ve doktor James Lind’in eserlerinde de ilgili rahatsızlıktan bahsedilir. Söz konusu kayıtlarda hastalığın başlıca sebebinin yetersiz beslenme olduğuna dair ibareler yer alır. (2) Skorbüt hastalığının nedenlerinden bazıları şunlardır:

Hamilelik
Emzirme
Ateşli hastalıklar
Hipertiroidizm
Kronik ishal
Bazı ameliyatlar
Yanıklar
İnflamatuar bağırsak hastalığı
Tütün kullanımı (3)

Sayılan durumlarda vücuttaki C vitamini ihtiyacı ve buna bağlı olarak skorbüt hastalığı riski yükselebilir. (3) Diğer taraftan, tip 1 diyabet hastaları daha fazla askorbik aside gereksinim duyabilir. Kemoterapiden kaynaklı yeme bozukları da bireylerin skorbüt rahatsızlığına yakalanma ihtimalini artırabilir. (1)

İskorbüt Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Beslenme düzeninde yeterli miktarda C vitamini yer almadığında birkaç ay içinde iskorbüt belirtileri gelişmeye başlayabilir. Bu hastalığın ilk belirtileri arasında genel hâlsizlik, yorgunluk ve eklem ağrısı sayılabilir. Fakat tedavinin ihmal edilmesi durumunda daha ciddi semptomlar da açığa çıkabilir. (3) Bazı skorbüt hastalığı belirtileri aşağıdaki gibidir.

Anemi
Mor, yumuşak, şişkin ve kanayan diş etleri
Diş kaybı
Cilt kanamaları
Deride kırmızı veya mavi lekeler
Ciltte kabarma ve pul pul dökülme
Vücutta sürekli yeni yara oluşması
Daha önce iyileşen yaraların açılması
Kuru ve kırılgan saçlar (3)

Bebeklerde ve çocuklarda farklı iskorbüt belirtileri gözlemlenebilir. Bunlara örnek olarak sinirlilik, iştahsızlık ve kilo kaybı verilebilir. (3) İskorbüt belirtileri arasında letarji, vücut ağrıları, şişkinlikler ve yaraların geç iyileşmesi de sayılabilir. (1)

Letarji: Sürekli Uykulu Hâl

Letarji, yaygın skorbüt belirtileri arasında sıralanabilir. Kısaca geçmek bilmeyen uyuma isteği ya da yorgunluk hâli olarak tanımlanabilir. Bahsi geçen durumlar, bedensel aktivitelerde azalma ve yataktan kalkamayacak kadar bitkin hissetme gibi belirtilerle kendisini gösterebilir. (1)

Vücut Ağrıları ve Şişliklerin Oluşması

İskorbüt rahatsızlığında vücut ağrıları ve şişkinlikleri oluşabilir. Ağrılar, bedenin farklı bölümlerinde hissedilse de daha çok eklemlerde yoğunlaşabilir. Bu belirti, gripten kaynaklanan vücut ağrılarına benzeyebilir. Şişkinlik ise genellikle kollarda ve bacaklarda meydana gelebilir. (1)

Yara İyileşmesinde Gecikme Yaşanması

C vitamini eksikliğine bağlı olarak kolajen yetersizlikleri açığa çıkabilir. Kolajen eksikliği ise vücutta yaraların oluşmasına, hatta daha önce iyileşenlerin tekrar açılmasına sebebiyet verebilir. Ayrıca dudaklarda, burun kanallarında ve orta kulakta yer alan mukoza zarları da hasar görebilir. (1)

Skorbüt Hastalığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Skorbüt hastalığının tedavisi için öncelikle doktorunuza danışabilirsiniz. Uzmanlar, bu rahatsızlığa yol açan temel sebepleri ve alınması gereken önlemleri belirtebilir. Genel anlamda skorbütün tedavisinde beslenme düzeninin değiştirilmesi gibi yöntemlerden destek alındığı söylenebilir. (3) İskorbütü önlemek ya da gidermek için tüketilebilecek besinlerden bazıları şunlardır:

Turunçgiller
Domates
Patates
Brokoli
Çilekler
Biber (3)

Öte yandan, bu hastalığın tedavisinde doktor kontrolünde C vitamini takviyesi alımı gibi yollara da başvurulabilir. Bu noktada günlük tavsiye edilen askorbik asit miktarlarını bilmeniz yararlı olabilir. İskorbüt rahatsızlığı olan yetişkinler, uzman görüşü doğrultusunda günde 500-1.000 mg arasında; çocuklar ise 300 miligrama kadar C vitamini takviyesi alabilir. Bahsi geçen yöntemleri uygulayanlar, ortalama 48 saat içerisinde kendisini daha iyi hissedebilir. Fakat bu süre, hastalığın durumuna ve diğer etkenlere bağlı olarak değişebilir. (3)

Kaynaklar