Daha sağlıklı bir yaşam sürmeyi hedefleyen çoğu kişi, işe beslenme düzeninden başlar. Ancak vücudun kendini yenilemesi için ihtiyaç duyduğu en büyük besin kaynağı olan uykuya gereken önem verilmez. Neyse ki uyku düzeni için vücudumuzda üretilebilen veya dışarıdan takviye edebilen bir hormon mevcuttur. “Melatonin ne demek, ne işe yarar, nasıl kullanılır?” gibi soruların cevabı için içeriği okumaya devam edebilirsiniz.
Melatonin Nedir?
Daha önce uyku problemi yaşadıysanız veya bu süreci daha kaliteli geçirmek istiyorsanız birtakım araştırmalar yapmışsınızdır. Bu sorgularınızın sonucunda melatonin ifadesine rastlamış olma ihtimaliniz yüksektir. Bu noktada “Melatonin nedir?” sorusuna cevap aramış olabilirsiniz. Melatonin, vücudun doğal olarak salgıladığı hormonlardan biridir. Halk arasında uyku hormonu olarak bilinir.
Melatonin hormonu, beynin pineal bezinde üretilir. (1) Halk arasında epifiz bezi olarak bilinen bu alan, beynin iki yarım küresi arasında yer alır. Bir tür endokrin bezi olduğu için hormon üretimi yapar. Ürettiği hormonlardan en bilinenlerinden biri de melatonindir. Pineal bezin önemli özelliklerinden biri de ışığa duyarlı olmasıdır. Işık miktarını algılayabilen pineal bez, hormon üretimini buna göre düzenler. Işık miktarının azaldığını fark ettiğinde hormon üretimini artırır. Melatoninin uyku hormonu olarak bilinmesinin ana sebebi budur. (1, 2)
Melatonin Hormonu Ne İşe Yarar? Faydaları Nelerdir?
Melatonin seviyesi, gün ışığı azaldığında artabilir. Karanlık devam ettikçe yani gece boyunca yüksek seviyelerde kalabilir. “Melatonin ne işe yarar?” sorusunun cevaplarını bu bilginin ışığında incelemek, daha anlamlı olacaktır. Melatonin işlevleri arasında bireye düzenli ve kaliteli uyku sağlaması sayılabilir.
Vücudun biyolojik saatine sirkadiyen ritim denir. Sirkadiyen ritim, 24 saatlik bir döngüde tekrar eden fizyolojik ve davranışsal değişimleri düzenler. Uyku ve uyanıklık döngüsünü kontrol etmek de onun görevidir. Görevlerini yerine getirmek için kullandığı yakıt ise melatonin hormonudur. Melatonin, biyolojik saate göre zamanı geldiğinde vücudu uyku moduna alır. Gece boyunca yüksek seviyelerde salgılanarak uyku kalitesini artırabilir. Tekrar zamanı geldiğinde ise azalır ve uyanıklık döngüsünü başlatır.
Söz konusu hormonun diğer tüm faydaları uyku ile bağlantılıdır. Yapılan çalışmalarda bu hormonun antioksidan özellikler sergilediği, strese ve hastalıklara karşı koruyucu etkisi taşıdığı görülmüştür. Bağışıklı sistemini güçlendirme, DNA hasarını azaltma ve kanser tedavisine yardımcı olma özellikleri de mevcuttur. Tüm bu faydalar, en önemli etkenlerden olan sağlıklı bir uykunun sonucudur. (2)
Melatonin Ne Zaman Takviye Olarak Alınabilir?
Doğal olarak ürettiği uyku hormonu seviyesi azalmaya başladığında vücut bazı sinyaller gönderir. Bu sinyallerden bir ya da birkaçını almaya başladığınızda bir doktora görünmeyi düşünebilirsiniz. Eğer doktorunuz önerirse melatonin takviyesi alabilirsiniz. Bazı durumlarda ise söz konusu hormon seviyesi bozulabilir. (3) Bu sinyaller ve durumlardan bazıları şunlardır:
- Uyku düzeninde bozukluk
- Jet Lag
- Vardiyalı çalışma (3)
Uykuyu başlatmakta, derin ve kesintisiz şekilde sürdürmekte veya sonlandırmakta zorlanıyorsanız düzensizlik söz konusudur. Sık sık uçak seyahati yapıyor ve saat farkı bulunan yerler arasında gidip geliyorsanız Jet Lag sorununu defalarca yaşamışsınızdır. Bilindiği üzere jet lag’ın en büyük etkisi, uyku düzenini bozmasıdır. Uyku düzeninde anormallik yaşayan bir diğer grup, vardiyalı çalışanlardır. Uyanık olduğunuz saatler sürekli olarak değiştiği için sirkadiyen ritmi tutturmakta zorlanırsınız. Belirtilen şartlardan en az hasarla çıkmak için takviye almanız uygun olabilir.
Melatonin Ne Zaman İçilmeli?
Uyku hormonu takviyesi zamanlaması için en doğru yöntem, ürün etiketini okumak veya bir doktora danışmak olabilir. Zira her takviyenin etki süresi farklılık gösterebilir. Takviye alma zamanının sizin biyolojik saatinize uygun ayarlanması için de doktor bilgisi gerekir. Ancak bu takviyeler, uyumadan 1 saat önce alınabilir. (4) Örneğin 23:00’de uyuma alışkanlığı geliştirmek istiyorsanız 22:00’den itibaren uygun bir aralıkta melatonin takviyenizi alarak zamanında yatağa geçmeniz gerekir. Yine de en doğru zamanlamayı hekiminiz ile kararlaştırmalısınız. Bu takviyenin etkinlik süresi, bünyeden bünyeye farklılık gösterebilir.
Kaynaklar:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8835651/
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/300683
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9571539/
- https://academic.oup.com/sleep/article/20/10/899/2726010