Otoimmün Hastalıklar Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

Bağışıklık sistemi; vücudu bakterilerden, parazitlerden, virüslerden ve kanser hücrelerinden koruyan hücrelerden oluşur. Yabancı hücreleri belirler ve bunların olumsuz etkilerini önlemek için harekete geçer. Fakat bazen immün sistemin vücutta kendiliğinden bulunan hücreleri zararlı olarak algıladığına rastlanabilir. Bağışıklık sisteminin işleyişinde bozulmalar olduğunda çeşitli otoimmün hastalıklar açığa çıkabilir. (1,2)

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin doğru çalışmadığı durumlarda gözlemlenebilir. Bağışıklık sistemi, vücudu enfeksiyonlar gibi istilacılara karşı korur. Ayrıca hasarlı dokuların onarılmasına yardımcı olur. Fakat bir otoimmün durum geliştiğinde bu sistem tersine çalışarak konakçıya, yani vücutta bulunan hücrelere saldırır. (3) Bu durumun neden olabildiği otoimmün rahatsızlık türlerinden bazıları şunlardır:

Eklem ve kas hastalıkları: Psoriatik artrit, romatoid artrit, Sjögren sendromu ve Sistemik Lupus Eritematozus (SLE).

Sindirim sistemi hastalıkları: Crohn rahatsızlığı, çölyak hastalığı ve ülseratif kolit.

Endokrin sistem hastalıkları: Graves hastalığı, Hashimoto tiroiditi ve Addison hastalığı.

Sinir sistemi hastalıkları: Kronik inflamatuar demiyelinizan polinöropati (CIDP), Guillain-Barre sendromu ve multiple skleroz (MS).

Diğer hastalıklar: Myastenia gravis (MG), otoimmün vaskülit, tip 1 diyabet, pernisiyöz anemi ve vaskülit. (1)

Otoimmün cilt hastalıkları arasında ise dermatomiyozit ve sedef rahatsızlığı sayılabilir. Mevcut kaynaklar, bilinen 100’den fazla otoimmün hastalık olduğunu gösterir. Araştırmalara göre ABD’de her 15 kişiden 1’inde bu türden rahatsızlıklara rastlanabilir. (1)

Bağışıklık Sistemini Etkileyen Otoimmün Hastalıkların Sebepleri Nelerdir?

Bağışıklık sistemini etkileyen otoimmün hastalıklar, farklı nedenlerle açığa çıkabilir. Örneğin inflamatuar bağırsak hastalıkları, bu sistemde bazı değişimlerin meydana gelmesine neden olabilir. (4) Otoimmün rahatsızlıklarının sebepleri arasında şunlar da gösterilebilir:

Bazı ilaçlar
Genetik hastalık
Sigara
Obezite
Bazı enfeksiyonlar
Toksinlere maruz kalma (1)

Araştırmalar, 15 ila 44 yaş aralığında kadınlarda bu hastalıkların görülme riskinin daha yüksek olduğunu gösterir. (2) Ayrıca otoimmün hastalıkların bazı psikolojik nedenlerinden de bahsedilebilir. Mesela psikolojik ve fizyolojik stres, bu türden rahatsızlıkları tetikleyebilir. Stresten etkilenen nöroendokrin hormonlar, sitokin üretimini değiştirerek immün sistemde düzensizliğe yol açabilir. (5)

Otoimmün Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?

Otoimmün hastalıkların belirtileri, rahatsızlığın meydana geldiği vücut sistemine göre değişebilir. (1) Aşağıda bu hastalıkların varlığına işaret eden bazı semptomları görebilirsiniz.

Eklem ve kas hastalıkları: Kas ağrıları, kas güçsüzlüğü, eklem ağrıları, bu bölümlerde sertlik ve şişlik.
Sindirim sistemi hastalıkları: Şişkinlik, kabızlık, karın ağrısı, asit reflü, mide bulantısı, gıda hassasiyetleri, dışkıda kan ya da mukus.
Deri hastalıkları: Döküntüler, kaşıntı, enflamasyon, saç kaybı; saçta, ağızda ve gözlerde kuruma.
Sinir sistemi hastalıkları: Baş dönmesi, baş ağrıları, endişe, depresyon, odaklanma güçlüğü, bulanık görme, uykusuzluk, hafıza sorunları, migren, uyuşma ve karıncalanma. (1)

Bu hastalıkların belirtileri arasında tükenmişlik, yüksek ateş, göğüs ağrısı, şişmiş lenf bezleri, hızlı kilo değişimi, düzensiz kalp ritmi, nefes darlığı ve sıcaklık hassasiyeti de sayılabilir. (1) Psoriasis ve romatoid artrit (RA) gibi bazı otoimmün hastalıkların semptomları ise dönemsel olabilir. Belirtilerin ortaya çıktığı döneme "alevlenme”; kaybolduğu evreye ise "remisyon" denir. (2)

Beslenme ve Otoimmün Hastalıklar Arasındaki İlişki Nasıldır?

Beslenme düzeni, bağışıklık sisteminde önemli rol oynar. (2) Bu nedenle uzmanlar, otoimmün hastalıklar ve beslenme arasında güçlü bir bağ olduğunu ifade eder. Aşağıda çeşitli vitamin ve mineral türlerinin immün sistem üzerindeki bazı etkilerini görebilirsiniz.

A vitamini: A vitamini, vücuttaki bağışıklık yanıtını arttırabilme görevinden dolayı anti-inflamasyon bileşeni olarak tanımlanabilir. Karaciğer, yumurta ve tahıl ürünlerinde bulunur.
C vitamini: Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini, vücut fonksiyonlarının korunmasına yardım edebilen bir antioksidan kaynağıdır. Kuşburnu, turunçgiller, kivi, çilek, kızılcık, ananas, taze yeşil ve kırmızı biber gibi besinlerde yer alır.
Çinko: Çinko, bağışıklık hücrelerinin işlevini yerine getirmesine yardımcı olabilir. En fazla istiridye de bulunan bu mineral türüne; kümes hayvanlarında, kırmızı ette, baklagillerde, deniz ürünlerinde, yumurtada ve sütte de rastlanır.
Demir: Demir, patojenleri öldüren reaktif oksijenin üretiminde görev alır. Karaciğer, kırmızı et, fasulye, fındık ve yeşil yapraklı sebzeler gibi gıdalarda bulunur. (6)

Otoimmün hastalıklar ve D vitamini, E vitamini, B vitamini; selenyum, bakır; omega 3, omega 6, probiyotikler, flavonoidler gibi bileşenler arasında da bir ilişki bulunduğu söylenebilir. Sayılan bileşenler açısından zengin bir beslenme rutini, bağışıklık sistemini destekleyerek otoimmün rahatsızlıkların oluşmasını önlemeye yardım edebilir. (6)

Otoimmün Hastalıkların Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bağışıklık sisteminden kaynaklı rahatsızlıkların teşhisi ve tedavisi için doktor desteği almanız faydalı olabilir. Bu süreç, hastalığın türüne göre değişiklik gösterebilir. Örneğin lupus ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkların tedavisi için daha uzun bir yol haritası izlenebilir. Uzmanlar, ilaçla tedavinin yanında immün sistemi destekleyen bir takviye kullanım ve beslenme düzeni de belirleyebilir. Mesela bağışıklık hücreleriyle etkileşime girerek otoimmün hastalıklarının önlenmesine yardımcı olabilen D vitaminini, önerilen günlük miktarlarda almanızı tavsiye edebilir. (1,3)

Kaynaklar