Kolajen, farklı bağ dokularda bulunan lifli bir proteindir. Kolajenin doğada pek çok farklı tipi bulunur. Bu kolajen tiplerinin yapıları ve dolayısıyla kullanım alanları birbirinden farklıdır. İlgili protein, çeşitli işlemlerden geçirilerek sağlık ve kozmetik alanında sıklıkla kullanılır. (1) Bu yazımızda en yaygın kolajen türlerini ve bunlara dair detayları bulabilirsiniz.
Kolajen Tipleri Nedir, Özellikleri Nelerdir?
Kolajen tipleri, hayvanların ve insanların bağ dokusunda bulunan protein türlerinden oluşur. İnsan vücudundaki tüm proteinlerin yaklaşık %30'unu oluşturan kolajenler; kemikler, deri, tendonlar, kıkırdaklar ve diğer bağ dokularının yapısında kritik bir rol oynar. (1) Kolajen, farklı tipleri olan bir protein ailesidir ve her biri farklı özelliklere sahiptir. Genel bir tanımla kemik ve kıkırdak dokusunda destek görevi üstlenen maddedir. (2)
Kolajen tipleri ve özellikleri birbirinden farklı görevlerde yer alır. Kolajen tip 1, 2 ve 3 maddelerinin yetersiz alımı, bazı eklem rahatsızlıklarına yol açabilir. Örneğin yapılan çalışmalar, dejeneratif eklem hastalığı olarak da bilinen kireçlenmenin tedavisinde tip 2 kolajenin önemini ortaya koyar. (3) Bu bakımdan özellikle belirli bir yaşın üstündeki bireyler, sporcular ve eklem sorunu yaşayan kişiler, uzman kontrolünde kolajen içeren takviyelere başvurarak eklemlerinin sağlıklı kalmasına katkıda bulunabilir.
Tip 1 Kolajen Ne Demek? Nelerde Var?
Kolajen tipleri nedir ve nelerde var gibi sorular, bu protein türüne dair en sık merak edilen konulardır. Bu noktada en başta tip 1 olan kolajen türü akla gelir. Tip 1, vücuttaki tüm kolajenin yaklaşık %90'ını oluşturur. (4) Söz konusu kolajen türünün yer aldığı bölümler ise şöyledir:
- Deri
- Kemik
- Tendonlar
- Ligamentler (1)
Kıkırdak ve göz dokusunda da bu kolajen tipinden bulunur. Ayrıca söz konusu kolajen türü, yara dokusunda da yer alır. (2) Tip 3 kolajenle birlikte yara iyileşmesinde önemli bir rol oynar. Bu tip kolajen, dayanıklı yapısıyla ön plana çıkar. (1) Bu nedenle kemiklerin, kıkırdak yapısının ve eklemlerin güçlenmesine majör bir katkı sağlar. (4)
Tip 2 Kolajen Nedir, Hangi Besinlerde Bulunur?
Tip 2 kolajen, ağırlıklı olarak kıkırdaklarda bulunur. (4) Hatta vücuttaki tüm kıkırdakların toplam protein içeriğin %90-95’ini oluşturur. (1) Ek olarak eklem hastalıklarına karşı da kullanılabilir. (3) Bireylerin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen osteroid ve romatoid gibi eklem rahatsızlıklarının tedavisinde tip 2 kolajenden destek alınabilir. (1)
Tip 2 kolajenin en zengin kaynakları arasında tavuk eti ve kemikleri sayılabilir. Bu protein ağırlıklı olarak tavukların göğüs kafesi eklemlerinden elde edilir. Ayrıca balıklar da Tip 2 kolajen açısından zengindir. (3)
Tip 3 Kolajen Ne Demek, Nelerde Bulunur?
Tip 3 kolajen, insan vücudundaki başlıca kolajen türleri arasındadır. Lifimsi bir yapıya sahiptir ve hücreler arasındaki kompleks dokunun temel bileşenidir. Vücutta genellikle Tip 1 kolajenle birlikte yer alan bu protein türünün başlıca görevi, cilt elastikiyetini ve sıkılığını sağlamaktır. (1) Muhtelif organların yanı sıra kan damarlarında, yaralarda ve tümörlerde yer alır. (4) Tip 3 kolajen, genellikle yumuşak dokuların ve iç organların yapısında bulunduğu için özellikle cilt, kıkırdak ve bağ dokusunun sağlıklı bir şekilde korunmasında ve onarılmasında önemlidir. (5) Bu türün yer aldığı sınıf olan fibril kolajenler, daha çok sığır eti gibi hayvansal kaynaklı gıdalarda yer alır. (4)
Kaynaklar:
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/687493
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1186385
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7222752/pdf/animals-10-00697.pdf
- https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12452/8258/CENNET%20AVCI.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6579750/pdf/nihms-1529799.pdf