Diyabet, vücudun pankreas adlı salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretememesi veya üretilen insülinin etkili bir şekilde kullanamaması sonucu gelişen bir hastalık olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda, kişinin yediği besinlerden kana geçen şekeri (glukozu) kullanamaması ve kan şekeri seviyelerinin yükselmesiyle hiperglisemi oluşabilir. [1]
Tip 1 diyabetin, pankreastaki beta hücrelerinin otoimmün bir süreç sonucunda hasar görmesiyle insülin üretiminin azalması veya durmasıyla ortaya çıktığı belirtilmektedir. Bu durumda, hastalar yaşamları boyunca dışarıdan insülin hormonunu enjeksiyon yoluyla almak zorunda kalabilirler. Tip 2 diyabet ise genellikle yaşam tarzı faktörleriyle ilişkilendirilmekte ve vücudun ürettiği insülini etkili bir şekilde kullanamaması olarak bilinmektedir. [1]
Ramazan boyunca hem Tip 1 hem de Tip 2 diyabet hastalarının oruç tutarken dikkat etmesi gereken bazı önemli faktörler bulunmaktadır. Bu içerikte diyabet hastalarının, Ramazan ayında oruç tutarken dikkat etmeleri gerekenleri, Ramazan ayına özel beslenme önerilerini ve bazı sıkça sorulan soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
Oruç Tutmasında Sakınca Olmayan Şeker Hastaları İçin Öneriler
Oruç tutmasında sakınca olmayan şeker hastaları, oruç tutarken daha dikkatli olabilir ve hekimleri tarafından onaylanmış bir plan dahilinde hareket edebilirler. [2] Özellikle, Ramazan ayı boyunca kan şekeri seviyelerini izlemek ve tedavi rejimlerini ayarlamak önemli konular arasında yer almaktadır. [3]
-
Güvenli Bir Oruç Planı
Ramazan boyunca hipoglisemik ve hiperglisemik olayları önlemek için diyabet yönetim planının gözden geçirilmesi ve tedavi rejiminin ayarlanması gerektiği araştırmalarda belirtilmiştir. İftar öncesi ilaç alımının düzenlenmesi, açlık sırasında kan şekeri seviyelerinin izlenmesi ve sağlık hizmetlerine erişimin sağlanması bu doğrultuda önem taşıyabilir. [2], [3]
-
Sağlıklı Besin Seçimleri
Diyabetli bireyler için Ramazan ayında beslenme alışkanlıklarını ve günlük yaşamlarını dengelemek zorlayıcı olabilir. Oruç tutmak, kan şekeri seviyelerini kontrol etme ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürme konularında ek dikkat gerektirebilir. [3], [4]
-
İftarda Neler Tüketilebilir?
İftar, gün boyunca alınan enerjiyi telafi etmek için önemli bir fırsat olabilir. Bu öğünde, kan şekeri seviyelerini dengede tutan ve sağlıklı beslenme ilkelerine uygun yiyecek ve içecekler tercih edilebilir. Ayrıca, iftardan sonra susuzluğun giderilmesi için şekerli içecekler yerine su tercih edilebilir. Sütlü içecekler, protein ve kalsiyum açısından zengin olmalarına rağmen, şeker eklenmemiş versiyonları tercih edilebilir. [3], [4]
Tatlı atıştırmalıklar daha az oranda tüketilebilir. Yüksek yağ ve şeker içeriğine sahip olan bu atıştırmalıklar, kan şekerini hızla yükseltebilir ve kilo alımına neden olabilir. Kızarmış ve yağlı yiyeceklerin aşırı tüketimi, hem kilo artışına hem de kalp sağlığının olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Bu nedenle, bu tür yiyeceklerin ölçülü bir şekilde alınması önerilmektedir. [3], [4]
-
Sahur İçin Beslenme Önerileri
Sahur ise gün boyunca enerji sağlamak için önemli olabilir. Sahurda yüksek lifli tahıllar ve protein kaynakları tercih edilebilir. Bu öğünde, kan şekeri seviyelerini daha stabil tutacak ve tokluk hissini artıracak gıdaların tüketilmesi önerilmektedir. Sahurda tercih edilebilir besinler arasında mercimek, nohut ve fasulye gibi protein açısından zengin ve lif oranı yüksek gıdalar bulunmaktadır. Bu besinler, kabızlığı önlemeye ve kalp sağlığını korumaya yardımcı olabilir. Özellikle meyve ve sebzelerle birlikte tüketildiğinde, bu protein kaynakları daha dengeli bir beslenme sağlayabilir. [2]
-
Kontrollü Ara Öğün
İftardan sonra ortaya çıkan açlık hissini kontrol altında tutmak için kontrollü ara öğünler tüketilebilir. Bu öğünlerde, sürdürülebilir enerji sağlayacak ve kan şekeri seviyelerini dengeleyecek besinler seçilebilir. Örneğin, taze meyve, az yağlı yoğurt ve tuzsuz patlamış mısır gibi sağlıklı atıştırmalıklar diyabetli bireylerin açlık hissini kontrol etmelerine yardımcı olabilir. [4]
-
Hurma Tüketimi
Hurma, Ramazan ayında sıkça tüketilen bir besin olarak belirtilmektedir. [5] Ramazan ayında hurma tüketiminin, diyabetli bireyler için bir denge ve ölçülü tüketim gerektirebileceği belirtilmektedir. Hurma, az miktarda tüketildiğinde düşük glisemik indekse sahiptir. Bu nedenle uzmanlar iftarda iki-üç taneye kadar hurmanın tüketilebileceğini belirtmektedir. [6]
-
Egzersiz
Tip 2 diyabetli bireyler için fiziksel aktiviteler söz konusu olduğunda özellikle Ramazan ayında daha tedbirli olunabilir. Diyabetli bireylerin durumuna göre hekimler fiziksel aktiviteye teşvik edebilir ve Ramazan boyunca aktiviteler normal seviyelerde devam ettirilebilir. [7]
Ancak, aşırı fiziksel aktivite hipoglisemi riskini artırabilir. Özellikle yemekten önce insülin veya insülin sekretagogları kullananlar ve hipoglisemi riski yüksek olanların, aşırı egzersizden kaçınmaları gerektiği uzmanlar tarafından belirtilmektedir. Bu doğrultuda sağlık uzmanlarına danışılarak egzersiz programları belirlenebilir. [8]
-
Düzenli Şeker Ölçümü
Parmak delme ve kan çıkması orucu bozar endişesi, glisemik kontrolün zorlaşmasına neden olabilir. Ancak sık yapılan takipler, hipoglisemik atakların sıklığını ve şiddetini azaltarak orucun güvenle tutulmasını sağlayabilir. Bu nedenle, diyabetli bireyler kan şekeri ölçümünü düzenli olarak yapabilir ve hekim izninde ve kontrolünde oruç tutmaya devam edebilirler. [3], [9]
Sıkça Sorulan Sorular
Tip 1 Diyabet Hastaları Oruç Tutabilir Mi?
Tip 1 diyabet hastalarının Ramazan öncesinde kendi hekimlerine danışmaları önemlidir. [7], [8]
Diyabet Hastalarında Ramazan Orucu Riskli Midir? Riskleri Nelerdir?
Ramazan orucunun diyabet hastaları için riskli olabileceği ve bundan dolayı bir hekime danışılması gerektiği belirtilmektedir. Diyabetli bireylerin seviyesine ve fizyolojik durumuna göre Ramazan orucu sırasında karşılaşabileceği başlıca riskler hipoglisemi, hiperglisemi, diyabetik ketoasidoz, dehidratasyon ve tromboz olabilir. Ramazan ayında oruç tutmak isteyen diyabetik bireylere yönelik klinik öneriler bireyselleştirilebilir. [9], [10]
Kaynakça
- https://www.turkdiab.org/diyabet-hakkinda-hersey.asp?lang=TR&id=46
- https://www.diabetes.org.uk/guide-to-diabetes/managing-your-diabetes/ramadan
- Hassanein M, Al-Arouj M, Hamdy O, et al. International diabetes Federation (IDF), in collaboration with the diabetes and Ramadan (Dar) International alliance. diabetes and Ramadan: practical guideline. review. Diabetes Res Clin Pract 2017;126:303–16.
- https://www.diabetesaustralia.com.au/blog/diabetes-during-ramadan/
- Ismail B, Henry J, Haffar I, et al. Date consumption and dietary significance in the United Arab Emirates. J Sci Food Agric 2006;86:1196–201.
- Alkaabi JM, Al-Dabbagh B, Ahmad S, et al. Glycemic indices of five varieties of dates in healthy and diabetic subjects. Nutr J 2011;10:59.
- Ibrahim M, Abu Al Magd M, Annabi FA, et al. Recommendations for management of diabetes during Ramadan: update 2015. BMJ Open Diabetes Res Care 2015;3:e000108.
- Al-Arouj M, Assaad-Khalil S, Buse J, et al. Recommendations for management of diabetes during Ramadan: update 2010. Diabetes Care 2010;33:1895–902
- https://www.trdiyabet.org/admin/PICS/files/Diyabet-ve-Ramazan-Kilavuzu.pdf
- Ibrahim M, Davies MJ, Ahmad E, Annabi FA, Eckel RH, Ba-Essa EM, El Sayed NA, Hess Fischl A, Houeiss P, Iraqi H, Khochtali I, Khunti K, Masood SN, Mimouni-Zerguini S, Shera S, Tuomilehto J, Umpierrez GE. Recommendations for management of diabetes during Ramadan: update 2020, applying the principles of the ADA/EASD consensus. BMJ Open Diabetes Res Care. 2020 May;8(1):e001248.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7223028/
- Grajower MM, Horne BD. Clinical management of intermittent fasting in patients with diabetes mellitus. Nutrients 2019;11:E873.